NFT چیست؟ آموزش ویدئویی ان اف تی به زبان ساده | آپدیت ۲۰۲۴

یکی از پدیده‌های جذاب دنیای دارایی‌های دیجیتال، NFT یعنی توکن غیرمثلی یا همان توکن بی‌همتا است. نسبتا مدت زیادی از همه‌گیری این واژه می‌گذرد با این وجود درک مفهوم اینکه NFT چیست می‌تواند هنوز برای بسیاری، پیچیده باشد. زیرا بیشترین افرادی که با این مفهوم سروکار دارند، برخلاف سایر مفاهیم ارزهای دیجیتال، فعالان تکنولوژی و بازارهای مالی نیستند بلکه هنرمندان، کلکسیونرها و هنر دوستان مخاطبین اصلی ان اف تی ها هستند.

نمایش ویدیو در آپارات نمایش ویدیو در یوتیوب

اگر هنوز به پاسخ درستی برای این سوال که NFT چیست نرسیده‌اید قبل از هرچیز به این دقت کنید که این توکن‌ها به‌عنوان یکی از نوآورانه‌ترین تکنولوژی‌های عصر حاضر شناخته می‌شوند و درک دنیا را از مفهوم و تبادل دارایی‌های دیجیتال تغییر داده‌اند؛ یعنی به دلیل ویژگی‌های ذاتی و ماهیتی خود توانسته‌اند درهای جدیدی را به روی دنیا باز کنند. 

در حال حاضر با ظهور ان اف تی‌ها، مفهوم اصالت و مالکیت دارایی‌های دیجیتال دچار تحول چشم‌گیری شده است. این توکن‌های غیرقابل تعویض با پرکردن شکاف بین فضای فیزیکی و دیجیتال، عصر جدیدی را در جهان شروع کرده‌اند. به کمک این دارایی‌ها یک هنرمند می‌تواند آثار خود را به توکن‌هایی تبدیل کنند که یکتا و یگانه هستند و هیچ نمونه دیگری ندارند. سپس می‌تواند آن‌ها را به صورتی کاملاً امن و مستقیم به مخاطبان خود ارائه دهد. برای درک ساده و قدم به قدم این مفهوم و همچنین نحوه کارکرد، ویژگی‌ها و حتی پاسخ به این سوال که چرا ان اف تی ها ارزشمند هستند، با مجله نوبیتکس همراه باشید.

NFT چیست؟

NFT مخفف عبارت Non-Fungible Token و به معنی توکن غیرقابل تعویض است؛ یعنی یک دارایی دیجیتال بی‌همتا که خاص و منحصربه‌فرد است؛ مانند اثر انگشت انسان‌ها که در هیچ دو انسانی یکسان و مشابه نیست. اگر شما آن را داشته باشید، هیچ‌کس دیگری نمی‌تواند مالکش باشد. 

حالا شاید این سؤال به وجود بیاید که تفاوت این توکن‌ها با سایر دارایی‌های دیجیتال مانند بیت کوین، اتریوم، سولانا یا توکن‌های دیگر در چیست؟ جواب را باید در مفهوم تعویض‌پذیری جست‌وجو کنیم. 

فرق NFT با توکن‌های معمولی (تعویض‌پذیر) چیست؟

تفاوت اساسی این توکن‌ها دقیقاً در نام آن گنجانده‌شده است؛ ارزهای دیجیتالی که معمولاً  با آن‌ها سروکار داریم، Fungible یا تعویض‌پذیر هستند. این مسئله به این معناست که تفاوتی ندارد کدام واحد از این ارزها در اختیار شماست، چرا که از لحاظ کاربرد و ارزش هیچ تفاوتی میان واحدهای ارز مورد نظر وجود ندارد. برای مثال اگر شما ۱ واحد اتریوم (ETH) داشته باشید و دوست شما هم به همین میزان اتریوم در اختیار داشته باشد، هر دو شما می‌توانید اتریوم خود را با قیمتی یکسان در بازار مبادله کنید یا اصلاً توکن‌های خود را با هم جابه‌جا کنید. هیچ وجه تمایز یا برتری بین دارایی شما و دوست شما وجود ندارد. در این زمینه مثال‌های دیگری نیز در سایر دارایی‌ها وجود دارد. مثل طلا، اسکناس یا پول فیات.

توکن غیرقابل تعویض اما، به آن دسته از دارایی‌ها گفته می‌شود که قابلیت جابجایی یا تعویض‌پذیری ندارند، چرا که دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی‌اند که باعث می‌شود هر کدام از آن‌ها خاص باشند؛ یعنی یک توکن بی‌همتا. مانند یک اثر نقاشی، بلیت تئاتر، یک خانه، یک پوسته برای شخصیت بازی‌های ویدیویی یا یک علامت تجاری!

برخی از این دارایی‌ها فیزیکی و ملموس هستند و برخی دیگر دیجیتال و نامشهود. واژه توکن به‌طور کلی به یک گواهی یا سند دیجیتال ذخیره‌شده در یک پایگاه داده توزیع‌شده امن به نام بلاکچین اشاره دارد. بنابراین NFTها یا توکن‌های غیرقابل تعویض، دارایی‌های دیجیتالی هستند که دارای مالکیت معنوی قابل تأیید عمومی‌اند.

ویژگی‌های ان اف تی 

 NFT‌ها چشم انداز و آینده دنیای دیجیتال را از همین حالا متحول کرده‌اند و الگوی جدیدی برای مالکیت و اصالت در حوزه دارایی‌های دیجیتال ارائه می‌دهند. این حد از تاثیرگذاری به‌خاطر وجود ویژگی‌های فوق‌العاده جالب آن‌هاست. برخی از این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:

منحصر‌به‌فرد بودن

ان اف تی‌ها یونیک و منحصر‌به‌فردند؛ یعنی اگر حتی یکی از این توکن‌ها را داشته باشید، چیزی را دارید که هیچکس دیگری در دنیا نمی‌تواند آن را داشته باشد و تنها مالک آن شما هستید. حتی اگر برای مثال از یک تصویر مشخص دو NFT ساخته شود، با اینکه هر دو به محتوای یکسانی مربوط هستند، شناسه توکن این دو متفاوت خواهد بود.

تقسیم ناپذیری 

NFT‌ها را نمی‌توان به واحدهای کوچکتر تقسیم کرد. آن‌ها مثل ارزهای دیجیتال (مثلاً بیت کوین) نیستند که بتوان کسر دلخواهی از یک واحد از آن‌ها را خرید. درست مانند یک کالا (مثلا یک میز) که نمی‌شود فقط بخشی از آن (مثلا فقط یک پایه‌)‌ را خرید و هر واحدش مستقل خرید و فروش نمی‌شود. البته پلتفرم‌هایی هم وجود دارند که امکان مالکیت کسری (Fractional Ownership) برخی NFTهای گران‌قیمت را فراهم می‌کنن؛ اما در این پلتفرم‌ها نیز خود NFT به بخش‌های مختلف تقسیم نمی‌شود و پخش‌کردن مالکیت بین چند آدرس، از طریق قفل‌شدن توکن اصلی در یک قرارداد هوشمند (Smart Contract) و صدور چند توکن معمولی (ERC-20) اتفاق می‌افتد.

مالکیت و قابلیت انتقال

مالکیت یک NFT را می‌توان از طریق تراکنش روی بلاکچین از فردی به فرد دیگر منتقل کرد (همان خرید و فروش). در نظر داشته باشید که این انتقال تحت قوانین خاصی انجام می‌شود که فرد سازنده NFT از قبل وضع کرده است. 

گستردگی کاربرد

NFT‌ها در حوزه‌های مختلفی از جمله هنر، املاک و کالا‌های مجازی در متاورس (Metaverse)، بازی‌ها، موسیقی و بخش‌های متنوع دیگری کاربرد دارند. آن‌ها روزبه‌روز در حال فتح قله‌های جدیدی هستند و دامنه کاربردشان ممکن است در آینده از این هم فراتر برود. 

 حق امتیاز

توسط قراردادهای هوشمند می‌توان ان اف تی‌ها را طوری برنامه‌ریزی کرد که با هر بار فروش آنها، بخشی از قیمت فروش به آدرس سازنده اصلی ارسال شود. این قابلیت باعث می‌شود هنرمندان برای همیشه یک راه درآمد از اثر خود داشته باشند. 

NFTها چگونه کار می‌کنند؟

چهارچوب‌های مختلفی برای ساختن یا مینت (Mint)  ان اف تی وجود دارد اما شناخته‌شده‌ترین آن‌ها استاندارد ERC-721 است که برای صدور و معامله دارایی‌های غیرقابل تعویض در بلاکچین اتریوم توسعه‌یافته است. البته استاندارد جدیدتر و پیشرفته‌تری به نام ERC-1155  نیز وجود دارد که با کمک آن می‌توان قرارداد هوشمندی نوشت که هم دارای توکن‌های قابل تعویض و هم دارای توکن‌های غیرقابل تعویض است. این پیشرفت طیف وسیعی از احتمالات را برای آینده مهیا می‌سازد. استانداردسازی صدور NFT، بستر همکاری بیشتری را فراهم می‌کند که در نهایت به نفع کاربران است. در واقع دارایی‌هایی با ویژگی منحصربه‌فرد می‌توانند با سهولت نسبی بین برنامه‌های مختلف منتقل شوند.

کارکرد NFTها به زبان ساده

برای درک کارکردNFTها، ابتدا باید به پتانسیل شگفت‌انگیز فناوری بلاکچین نگاه کنیم. در واقع NFT‌ها از ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد بلاکچین (غیرمتمرکز بودن و تأیید اطلاعات در یک زنجیره) برای تعیین مالکیت و اعتبار دارایی‌های دیجیتال استفاده می‌کنند. همان‌طور که می‌دانید، هر ان اف تی با محتوای خاصی (مانند آثار هنری، موسیقی، کالاهای مجازی) در ارتباط است که به‌صورت یک توکن بی‌همتا ثبت شده و تمام تاریخچه خرید و فروش و انتقال مالکیت آن در بلاکچین وجود دارد. از آنجایی که بلاکچین بسیار امن و معتبر است و هیچ انسان یا سازمانی نمی‌تواند اطلاعات آن را دستکاری یا کنترل کند، هر NFT مثل ثبت یک گواهی اصالت دارایی دیجیتال است که تمام سوابق تراکنش‌ها و مالکیت آن در بلاکچین موجود است.

هنگامی که یک شخص، NFT می‌سازد، معمولاً هزینه‌ای می‌پردازد و اطلاعات لازم مانند نام، توضیحات و تصویر دارایی را ثبت می‌کند. در فرآیند توکن‌سازی، محتوای دیجیتال (که شخص آن را ارائه کرده) به یک توکن غیرمثلی تبدیل می‌شود. سپس این توکن در کیف پول ارز دیجیتال سازنده‌اش موجود می‌شود و آن شخص می‌تواند طی انجام تراکنش‌هایی توکن موردنظر خود را بفروشد یا آن را برای شخص دیگری ارسال کند. تمام اطلاعات تراکنش‌های او در بلاکچین ثبت می‌شود و هرکس که دریافت کننده این توکن در کیف پول خود باشد، مالک حقیقی آن است و شخص دیگری نمی‌تواند ادعای مالکیت آن را داشته باشد یا آن را به‌نوعی کپی کند. 

NFTها چگونه ساخته می‌شوند؟

همان طور که گفته شد، هر NFT با محتوایی خاص در ارتباط است. برقرای ارتباط بین محتوا و توکن با استفاده از اَبَرداده (Metadata) انجام می‌شود. ابرداده به زبان ساده، مجموعه‌ای از اطلاعات است که توکن شما را توصیف می‌کند. نام توکن، توصیف ویژگی‌های ظاهری آن یا لینک به فایل محتوا برخی از نمونه‌های این اطلاعات است. کد یا شناسه منحصر‌به‌فرد هر NFT نیز بخشی از همین ابرداده است که با استفاده از آن، هر توکن از دیگری متمایز می‌شود.

ذخیره مستقیم فایل‌های بزرگ روی شبکه‌های بلاکچینی، بر خلاف فضاهای ذخیره‌سازی متمرکز، بسیار کند، پرهزینه و ناکارآمد است. به همین خاطر، به جای ذخیره مستقیم فایل مربوط به هر NFT روی شبکه‌های بلاکچینی، ابرداده آن (اغلب در قالب فایلی با فرمت JSON) روی شبکه ذخیره می‌شود. بدین ترتیب، فایل (تصویر، صوت، ویدئو و…) محتوای هر NFT جایی بیرون از بلاکچین، مثل یک سرور ذخیره‌سازی متمرکز نگه داشته می‌شود.

خرید و فروش NFT چگونه است؟

 پلتفرم‌ها و بازارهای زیادی برای دسترسی به ان اف تی‌ها وجود دارد. در این پلتفرم‌ها می‌توانید انواع مختلفی از NFT‌ها را مشاهده کنید و در صورت تمایل اقدام به خرید آن‌ها کنید. البته فراموش نکنید که NFT‌ها در پاسخ به عرضه و تقاضای بازار مستعد تغییرات قیمتی هستند. با این حال، بیایید تمام مراحل خرید آن‌ها را باهم بررسی کنیم. 

چگونه NFT بخریم؟

قبل از اینکه تمام این مراحل را بررسی کنیم، به یاد داشته باشید که حتما اعتبار NFT‌های مورد علاقه خود را بررسی کنید. همچنین، در مورد پلتفرم ارائه‌دهنده و بازار معامله آن‌ها تحقیق کنید و مراقب کلاهبرداری‌های احتمالی یا توکن‌های تقلبی باشید. 

۱- راه‌اندازی یک کیف پول ارز دیجیتال

اولین کاری که باید بکنید، راه‌اندازی یک کیف پول مخصوص دارایی‌های دیجیتال است. NFT‌های مبتنی بر اتریوم، که رایج‌ترین نوع ان اف تی‌ها هستند، معمولاً به کیف پولی نیاز دارند که از استانداردهای توکن ERC-721 یا ERC-1155 پشتیبانی کند. در ادامه این مطلب بیشتر درباره نحوه نگهداری از NFTها توضیح داده‌ایم.

۲- خرید یک ارز دیجیتال

برای پرداخت هزینه‌های مربوط به NFT از جمله قیمت خرید و هزینه‌های شبکه، به ارز دیجیتال نیاز دارید. این ارز دیجیتال باید توکن اصلی یا بومی همان بلاکچینی باشد که NFT مورد نظر شما روی آن است. مثلاً اگر قصد خرید یک NFT اتریومی دارید، بیاد مقداری ارز دیجیتال اتریوم (ETH) در کیف پول خود داشته باشید تا هم کارمزد شبکه (Gas) و هم قیمت آن NFT را پرداخت کنید. بنابراین باید از یک صرافی معتبر مانند نوبیتکس، برای خرید ارزهای دیجیتال موردنظر خود اقدام کنید و سپس آن را به کیف پول شخصی‌تان انتقال دهید. 

۳- اتصال کیف پول به بازارهای NFT

حال زمان آن است که کیف پول خود را به همان بازاری متصل کنید که NFT موردنظر شما آنجا قرار دارد. با این کار امکان تعامل بین کیف پول شما و آن بازار برقرار می‌شود و می‌توانید پس از انجام تراکنش و پرداخت هزینه‌ها، دارایی خود را به‌صورت خودکار تحویل بگیرید. 

۴- در مزایده NFT شرکت کنید یا بلافاصله آن را بخرید

اگر NFT مورد نظر شما برای مزایده گذاشته شده است، می‌توانید با مبلغی که مایل به پرداخت آن هستید، پیشنهاد خود را ارائه دهید. مزایده‌ها معمولاً مدت‌زمان مشخصی دارند و در انتها بالاترین پیشنهاد برنده NFT می‌شود. از طرف دیگر، برخی از NFT‌ها در قالب مزایده عرضه نمی‌شوند و می‌توانید بلافاصله آن‌ها را با قیمت مشخصی خریداری کنید. پس از خرید ان اف تی به کیف پول شما منتقل می‌شود. 

چگونه NFT بفروشیم؟

قبل از اقدام برای فروش ان اف تی در نظر داشته باشید که مهم‌ترین عامل جذابیت یک توکن بی‌همتا به ماجراهای پشت آن مربوط می‌شود. اگر یک اثر هنری شاهکار خلق کنید که داستان جذابی نداشته باشد، نمی‌توانید آن را با قیمت مناسبی بفروشید؛ اما اگر یک اثر هنری معمولی ساخته باشید که داستانی جذاب و خیره‌کننده داشته باشد، احتمال موفقیت شما در فروش آن (با قیمتی خوب) بیشتر است. حالا برویم سراغ بررسی مرحله‌به‌مرحله فروش ان اف تی:

۱- NFT خود را در یک بازار لیست کنید:

یک بازار مناسب برای فروش ان اف تی خود پیدا کنید و عواملی مانند میزان شناخته‌شده بودن پلتفرم و تعداد کاربران فعال آن را در نظر بگیرد. هر کدام از پلتفرم‌ها قوانین خاص خود را برای لیست‌کردن آثار شما دارند. طبق آن‌ها عمل کنید تا ان فی تی شما برای فروش آماده شود. اوپن سی (OpenSea) نمونه‌ای از این بازارهاست که به هرکسی اجازه می‌دهد تا توکن غیرمثلی خود را در آن لیست کند و برای فروش بگذارد.

۲- شرایط فروش NFT خود را مشخص کنید

در پلتفرم‌های فروش ان اف تی می‌توانید برای اثر خود شرایط خاصی را تعیین کنید. مثلاً قیمت دقیق، چگونگی انتقال حق امتیاز و محدودیت‌ها و شرایطی که افراد برای خرید آن باید رعایت کنند. تمام این موارد را به‌طور مشخص تعیین کنید تا افراد با خیال راحت اثر شما را بررسی کنند. 

۳- از تبلیغ و بازاریابی غافل نشوید

کار اصلی شما در فروش، تازه پس از لیست‌کردن ان اف تی در یک پلتفرم شروع می‌شود. باید به دنبال این باشید تا در شبکه‌های اجتماعی یا وب‌سایت اختصاصی آثار خود، آن‌ها را تبلیغ کنید و به افراد دلیلی بدهید تا آن را خریداری کنند. هنرمندان زیادی در این بازار فعال هستند و آثار زیادی برای خرید وجود دارد؛ اگر از تبلیغ و بازاریابی ان اف تی خود غافل شوید، احتمال فروش نرفتن آن بسیار زیاد است. 

بهترین بازارهای خرید و فروش NFT

با اینکه امکان معامله مستقیم NFTها بین آدرس‌های مختلف وجود دارد، معاملات این توکن‌ها اغلب در پلتفرم‌های واسطه‌ای انجام می‌شود که مالکان آثار را به مشتریان وصل می‌کنند. هر کدام از این بازارها ویژگی‌های خاص خود را دارند و خدمات متنوعی ارائه می‌دهند.

در حال حاضر، اوپن سی، بلر (Blur)، رریبل (Rarible)، اکس۲وای۲ (X2Y2) و اوکی‌اکس ان اف تی مارکت پلیس (OKX NFT Marketplace) جزو پرطرفدارترین بازارهای خرید و فروش توکن‌های غیرمثلی هستند که در ادامه هر کدام را معرفی خواهیم کرد.

اوپن سی (OpenSea)

اوپن سی جزو شناخته‌شده‌ترین پلتفرم‌های معامله NFTهاست که کار خود را از اواخر سال ۲۰۱۷ شروع کرده است؛ یعنی زمانی که کمتر کسی نام NFTها را شنیده بود. این بازار تا امروز میزبان مجموعه‌های مشهوری بوده است که بعضاً چندین میلیون دلار معامله شده‌اند. از ویژگی‌های اوپن سی می‌توان به جمعیت زیاد کاربران فعال و پشتیبانی از شبکه‌های بلاکچینی متعدد از جمله اتریوم، پالیگان، سولانا، بایننس اسمارت چین و… اشاره کرد.

بلر (Blur)

بلر در واقع یک تجمیع‌کننده (Aggregator) غیرمتمرکز بازارهای مختلف مبتنی بر اتریوم است که اخیراً به ابزار محبوبی میان معامله‌گران حرفه‌ای NFTها تبدیل شده است. بلر در حال حاضر بیشترین حجم معاملات ماهانه میان تمام پلتفرم‌های خرید و فروش NFT را به خود اختصاص داده است. از دیگر ویژگی‌های بلر می‌توان به نداشتن کارمزد برای معاملات اشاره کرد.

رریبل (Rarible)

رریبل یکی از رقبای سنتی اوپن سی است و با اینکه موفق به گرفتن جایگاه این پلتفرم نشده است، همچنان به خاطر قابلیت‌های کاربردی خود، جزو پرطرفدارترین بازارها برای ساخت و معامله NFTها محسوب می‌شود. یکی از ویژگی‌های خاص رریبل قابلیتی است که به سازنده یک NFT اجازه می‌دهد هزینه مینت توکن روی بلاکچین را بعد از فروش از خریدار دریافت کند.

اکس۲وای۲ (X2Y2)

X2Y2 یک پلتفرم غیرمتمرکز است که علاوه‌بر خرید و فروش، امکان وام‌دهی NFTها را نیز به کاربران می‌دهد. کل درآمدی هم که از محل معامله NFTها در این بازار حاصل شود، طی یک سازوکار غیرمتمرکز، بین دارندگان توکن این پلتفرم توزیع می‌شود.

نگهداری از NFT چگونه است؟

یک NFT را می‌توان درست مانند سایر توکن‌ها ذخیره کرد. به‌عنوان مثال، می‌توانید از کیف پول‌های پرطرفداری مثل متامسک (MetaMask) یا تراست والت (Trust Wallet) استفاده کنید. هر دو این کیف پول‌ها از شبکه اتریوم و چند بلاکچین دیگر پشتیبانی می‌کنند. جدای از این دو مورد، می‌توانید از هر کیف پول معتبر دیگری که از شبکه موردنظر شما پشتیبانی می‌کند، استفاده کنید. درست مانند سایر توکن‌های موجود در بلاکچین، NFT شما درون یک آدرس وجود خواهد داشت. بد نیست بدانید که NFTها بدون اجازه مالک یا حتی توسط پدیدآورنده اثر، قابل انتقال نیستند.

موارد استفاده و کاربرد NFT چیست؟ 

NFT‌ها  در حوزه‌های مختلفی کاربرد دارند که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم. این توکن‌ها جهان را به‌نوعی متحول کرده‌اند؛ از دنیای بازی‌ها گرفته تا هنر و موسیقی را تحت شعاع قرار داده‌اند. برای معرفی کاربردهای اصلی ان اف تی، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- استفاده در دنیای بازی‌ها

 صنعت بازی به‌هیچ‌عنوان صنعت جدیدی نیست. از آنجایی که بسیاری از بازی‌های آنلاین از مدت‌ها قبل رونق خود را داشته‌اند، استفاده از بلاکچین برای رمزنگاری دارایی‌های درون بازی تنها یک قدم رو به جلو محسوب می‌شود. 

به زبان ساده‌تر، NFT‌ها با ایجاد امکان مالکیت واقعی بر دارایی‌‌های درون هر بازی، این صنعت را دگرگون کرده‌اند. در واقع بازیکنان می‌توانند آیتم‌های قابل استفاده و خرید در هر بازی مانند سلاح‌ها، اسکین‌ها یا همان پوسته‌ها را به‌صورت ان اف تی بخرند، بفروشند، معامله کنند و مالک انحصاری آن‌ها باشند. این‌طور تصور کنید که با روی کار آمدن ان اف تی در بازی‌ها، می‌توانید آیتمی را داشته باشید که هیچ کس دیگری در آن بازی در اختیار ندارد. 

۲- توکن‌سازی از دارایی‌های واقعی

درحالی‌که دنیای مجازی از مدت‌ها قبل راه شکوفایی را در پیش‌گرفته، یک کاربرد هیجان‌انگیز دیگر NFT، توکن‌سازی (Tokenization) از دارایی‌های دنیای واقعی است. اما این به چه معنی است؟ در واقع NFT‌ها می‌توانند نماینده‌ای از دارایی‌های دنیای واقعی باشند؛ یعنی دارایی‌ها به‌صورت توکن روی بلاکچین ذخیره و معامله شوند. این ویژگی می‌تواند نقدینگی مورد نیاز بسیاری از بازارها را  فراهم کند. چیزی که تا پیش از این برای مواردی مثل هنرهای زیبا، کالاهای کمیاب و کلکسیونی و بسیاری دیگر امکان‌پذیر نبوده است.

۳- خرید و فروش املاک مجازی

برای درک بهتر مفهوم املاک مجازی، ابتدا باید با متاورس آشنا شوید. متاورس شبکه‌ای از جهان‌های مجازی مشترک و همه‌جانبه است که در آن افراد می‌توانند با یکدیگر معاشرت کنند، چیزی بسازند، بازی کنند، به خرید یا حتی سرکار بروند! 

املاک مجازی یکی از مهم‌ترین و پرسودترین ابعاد متاورس است که حتی همین امروز هم بازار فعالی دارد. در دنیاهای مجازی متاورس مانند دیسنترالند (Decentraland) زمین‌هایی وجود دارد که با NFT معامله می‌شوند. به‌طور مثال، یکی از بزرگترین شرکت‌هایی که در این سرزمین مجازی ملک مخصوص خود را دارد، برند معروف گوچی (Gucci) است. همچنین افراد مشهوری مانند پاریس هیلتون (Paris Hilton) و اسنوپ داگ (Snoop Dogg) نیز در این دنیا ملک شخصی خود را دارند. 

انواع NFT چیست؟

دنیای NFT همیشه در حال تکامل است و روزبه‌روز گسترده‌تر می‌شود. هیچ معلوم نیست که در آینده چند مدل ان اف تی داشته باشیم و گستردگی جهان NFT تا کجا رشد کرده باشد. با این حال، انواع مختلف این توکن‌ها در حال حاضر به این شرح است:

• NFT هنری: آثار هنرمندان
• موسیقی: قطعات موسیقی که حق امتیاز آن‌ها برای نوازنده یا خواننده محفوظ است
• کالای مجازی: آیتم‌هایی مانند اشیاء گوناگون در بازی‌ها
• املاک مجازی: مانند املاک موجود در متاورس دیسنترالند 
• بلیط رویدادهای خاص: مانند کنسرت‌های متاورس یا واقعیت مجازی (VR)

معروف‌ترین نمونه‌های NFT

تعداد NFTها در طول سال‌های گذشته بسیار زیاد شده است، در اینجا تنها نام چند نمونه موفق از بازی‌ها و موارد کلکسیونی را معرفی خواهیم کرد:

بورد ایپ یات کلاب (Bored Ape Yacht Club):

مجموعه بورد ایپت یات کلاب یا میمون‌های کسل، یکی از نمادهای اصلی حوزه توکن‌های غیرمثلی و موفق‌ترین مجموعه‌های عرضه‌شده تا امروز در بازار NFTهاست. این مجموعه توسط شرکت یوگا لبز (Yuga Labs) ارائه شده است و افرادی که توکن‌های آن را خریداری می‌کنند، در واقع عضو باشگاه بزرگی شده و از امتیازهای ویژه‌ای مثل دریافت ایردراپ پروژه‌های مرتبط با بورد ایپ یات کلاب برخوردار می‌شوند. این مجموعه یکی از موفق‌ترین نمونه‌های بازاریابی در فضای توکن‌های غیرمثلی است.

دیسنترالند (Decentraland):

 یک دنیای واقعیت مجازی غیرمتمرکز است که در آن بازیکنان می‌توانند زمین‌های مجازی و سایر موارد ارائه‌شده را به صورت NFT درون بازی بخرند یا با یکدیگر مبادله کنند. همچنین سندباکس (Sandbox) یک بازی مشابه است که در آن بازیکنان می‌توانند املاک مجازی بسازند، آن را توسعه دهند یا به مبادله آن بپردازند.

گادز آنچیند (Gods Unchained): 

یک بازی جمع‌آوری کارت‌های دیجیتال است که در آن کارت‌ها به صورت NFT در بلاکچین صادر می‌شوند. از آنجا که هر کارت دیجیتال منحصربه‌فرد است، بازیکنان می‌توانند درست مانند کارت‌های فیزیکی صاحب این کارت‌ها شوند یا به جابه‌جایی این کارت‌ها با دیگران بپردازند.

مای کریپتو هیروز (My Crypto Heroes):

 یک بازی نقش‌آفرینی چند نفره (RPG) است که بازیکنان می‌توانند قهرمانان تاریخی را با انجام مراحل مختلف و شرکت در نبردهای مختلف به رتبه‌های بالاتر برسانند. قهرمانان و آیتم‌های درون بازی به‌صورت توکن در بلاکچین اتریوم لیست شده‌اند و امکان خرید و جابه‌جایی آن‌ها وجود دارد.

کریپتو استمپ (Crypto Stamp): 

مجموعه‌ای است که توسط شرکت خدمات پستی اتریش صادر می‌شود و دنیای دیجیتال را به دنیای واقعی متصل می‌کنند. از این تمبرها برای حمل نامه مانند هر تمبر دیگری استفاده می‌شود. همچنین تمبرها به صورت تصاویر دیجیتالی در بلاکچین اتریوم  نیز ذخیره می‌شوند و آن‌ها را تبدیل به یک کالای کلکسیونی دیجیتال می‌کند.

کریپتو کیتیز (Crypto Kitties):

 یکی از اولین پروژه‌های NFT که مورد استقبال عموم قرار گرفت بازی کریپتو کیتیز بود. این بازی روی شبکه اتریوم ساخته شده است و به بازیکنان امکان جمع‌آوری، پرورش یا تبادل گربه‌های مجازی را می‌دهد. این بازی بامزه از اولین موارد استفاده بلاکچین در صنعت سرگرمی و تفریح بود و ثابت کرد که بلاکچین تنها استفاده مالی ندارد. به‌طور کلی میلیون‌ها دلار به  واسطه  این گربه‌های مجازی جابه‌جا شدند و برخی گربه‌های خاص و کمیاب این بازی هر کدام به قیمت صدها هزار دلار فروخته‌شده‌اند.

گران‌ترین NFTهای تاریخ

در گذشته NFTهایی بوده‌اند که با قیمت‌های چندین میلیون دلاری به فروش رسیده‌اند. یکی از پرسروصداترین این NFTها اثری تحت‌عنوان «Everydays: the First 5000 Days» یا «هر روز: ۵۰۰۰ روز اول» از هنرمند مشهور فعال در حوزه آثار هنری دیجیتال، یعنی بیپل (Beeple) است که ۵٬۰۰۰ تصویر دیجیتال را شامل می‌شود.

نام و قیمت گران‌ترین NFTهای فروخته‌شده تا امروز در جدول زیر آمده است:

قیمت به میلیون دلار	نام NFT	رتبه
۹۱.۸	The Merge	۱
۶۳.۹	Everydays: The First 5000 Days	۲
۵۲.۸	Clock	۳
۲۸.۹۵	HUMAN ONE	۴
۲۳.۷	CryptoPunk #5822	۵
۱۱.۸	CryptoPunk #7523	۶
۱۰.۵	TPunk #3442	۷
۱۰.۳۵	CryptoPunk #4156	۸
۷.۷	CryptoPunk #5577	۹
۷.۵۶	CryptoPunk #7804	۱۰
۷.۵۱	CryptoPunk #3100	۱۱
۷.۰۹	Ringers #109	۱۲

آموزش ساخت NFT

مسیر ساخت NFT چندان پیچیده و سخت نیست و تنها با داشتن یک کیف پول ارز دیجیتال و انتخاب یک بازار خرید و فروش NFT، می‌توانید یک توکن غیرمثلی بسازید. در واقع فروش ان اف تی است که کاری سخت محسوب می‌شود و باید حسابی برایش برنامه‌ریزی کنید. حالا برویم سراغ مراحل ساخت ان اف تی: 

۱- انتخاب بلاکچین

دقت کنید که بلاکچین انتخابی شما باید از NFTها پشتیبانی کند. اتریوم رایج‌ترین بلاکچین ساخت این توکن‌های بی‌همتا است که می‌توانید با خیال راحت از آن استفاده کنید. البته می‌توانید از بلاکچین‌های دیگری مانند بایننس اسمارت چین، پالیگان، سولانا و حتی بیت کوین هم استفاده کنید. اخیراً پروتکلی به نام اردینالز (Ordinals) ویژه شبکه بیت کوین طراحی شده است که می‌توان با استفاده از آن به‌نوعی روی بلاکچین بیت کوین NFT ساخت. با این تفاوت که شبکه بیت کوین استاندارد مجزایی برای صدور NFT ندارد و شناسه منحصر‌به‌فردی که قبل‌تر درباره آن صحبت کردیم، به هر ساتوشی (کوچک‌ترین واحد در شبکه بیت کوین) اختصاص داده می‌شود.

۲- ساخت کیف پول 

انتخاب کیف پول ارز دیجیتال برای این است که در آینده محلی برای ذخیره NFT خود داشته باشید. برای این کار می‌توانید از دو کیف پول متامسک یا تراست ولت استفاده کنید؛ چون هر دو قابلیت ذخیره، دریافت و ارسال NFT را روی شبکه‌های مختلف اختیار شما قرار می‌دهند. 

۳- ارز دیجیتال بخرید

برای پوشش هزینه‌های مربوط به تراکنش‌های احتمالی که در مراحل مینت‌کردن با آن مواجه می‌شوید، به یک ارز دیجیتال نیاز دارید که در شبکه مورد نظر از آن برای پوشش هزینه تراکنش‌ها استفاده می‌شود و توکن اصلی آن بلاکچین است. به عنوان مثال، اگر بلاکچین انتخابی شما اتریوم است، باید ارز رایج آن یعنی اتر (ETH) را خریداری کنید. 

۴ – NFT خود را مینت کنید

آخرین مرحله ساخت ان اف تی، مینت کردن آن است. برای این کار می‌توانید از یک بازار خرید و فروش NFT مثل اوپن سی کمک بگیرید. ساخت NFT در این پلتفرم‌های به‌سادگی چند کلیک انجام می‌شود و تنها کاری که باید انجام دهید بارگذاری فایل و واردکردن اطلاعات مربوط به چیزی است که قصد تبدیل آن به یک توکن غیرمثلی را دارید. این اطلاعات شامل نام و توضیح ویژگی‌های مربوط به اثر دیجیتال شماست. 

قیمت ان اف تی‌ها

ارزش‌گذاری NFTها هیچ قانون یا قاعده خاصی ندارد. با این حال مواردی هستند که ممکن است در قیمت آن‌‌ها تاثیرگذار باشد.

نایابی یا کمیابی

اولین مورد، نایابی و کمیابی آن‌هاست. اگر یک NFT دارای ویژگی‌‌های خاصی باشد که سایر NFTها آن را ندارند، احتمالاً ارزش بیشتری پیدا می‌کند. مثلاً اگر در یک مجموعه با ۵۰۰ تصویر از حیوانات خانگی، یک NFT باشد که شخصیت آن برخلاف ۴۹۹ مورد دیگر کلاه به سر دارد، بیشتر موردتوجه قرار گرفته و احتمالاً با قیمت بالاتری نسبت به بقیه خرید و فروش می‌شود؛ چراکه در آن مجموعه خاص، محتوایی نایاب محسوب می‌شود.

شهرت خالق اثر

مورد بعدی، شهرت هنرمند یا مجموعه خالق اثر است. هنرمندان یا سازندگان مشهوری که طرفداران زیادی دارند، مطمئناً علاقه‌مندان بیشتری برای آثار خود خواهند داشت و در فروش NFTها موفق‌تر از هنرمندان تازه‌کار یا کمترشناخته‌شده عمل خواهند کرد. البته موارد استثنائی هم در بازار NFTها وجود دارد و در گذشته دیده شده است که افرادی ناشناس موفق به کسب درآمدهای قابل‌توجه از فروش آثارشان شده‌اند.  

کاربرد

برخی از NFT‌ها ممکن است دارای کاربردها یا ویژگی‌های خاصی باشند که باعث ارزشمند‌تر شدن آن‌ها می‌شود. مثلا اگر آیتم‌های خاصی درون یک بازی باشند. در نهایت، دقت کنید که هیچ قانون یا چهارچوب کاملاً روشنی برای تعیین قیمت یک NFT وجود ندارد و این کاربران هستند که ممکن است به هر دلیلی، ناگهان از یک NFT خوش‌شان بیاید و قیمت آن را به شکلی غیرقابل‌پیش‌بینی بالا ببرند.

روش‌های کلاهبرداری با NFTها

در بازار NFTها مانند سایر بخش‌های فضای ارزهای دیجیتال شاهد برخی موارد کلاهبرداری هستیم که با سوءاستفاده از این فناوری اتفاق می‌افتد. راه‌اندازی وب‌سایت‌های جعلی مشابه پلتفرم‌های معروف، تقاضا برای انجام معامله به‌صورت مستقیم و ارسال ووچر (Voucher) جعلی در قالب NFT از پرتکرارترین روش‌های کلاهبرداری از کاربران این فضاست که در ادامه هر کدام را بررسی می‌کنیم.

وب‌سایت‌های جعلی

در این روش شخص کلاهبردار آدرس یک پلتفرم جعلی که مشابه یک سایت مشهور در حوزه NFTها ساخته شده است را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده یا از طریق یک پیام‌رسان برای شما ارسال می‌کند. این پیام ممکن است حاوی جملاتی اغواکننده مثل «شروع ایردراپ بزرگ بازار اوپن سی» باشد و هدف نهایی آن کشاندن شما به وب‌سایتی جعلی است که به دو روش می‌تواند دارایی شما را سرقت کند. روش اول این است که از شما بخواهد برای دریافت ایردراپ یا استفاده از پلتفرم کیف پول خود را مستقیماً به سایت وصل کنید. در این سایت‌های جعلی سیستمی با دسترسی‌های غیرمجاز طراحی شده است که به‌محض اتصال کیف پول، دارایی شما را سرقت می‌کند. مورد بعد هم این است که از شما بخواهد عبارت بازیابی (۱۲ کلمه) کیف پول خود را وارد کنید. روش دوم با اینکه بسیار ساده به نظر می‌رسد، متأسفانه همچنان از کاربران کم‌تجربه قربانی می‌گیرد.

تقاضا برای انجام معامله به‌صورت مستقیم

در این روش شخص کلاهبردار افرادی که مالک یک NFT ارزشمند هستند را شناسایی کرده و در شبکه‌های اجتماعی یا پیام‌رسان‌ها با او ارتباط می‌گیرد. کلاهبردار پیشنهاد می‌دهد برای کاهش هزینه‌ها و اجتناب از پرداخت کارمزد بازارهای رایج، NFT را مستقیماً بین آدرس یکدیگر مبادله کنند. او برای جلب‌اعتماد شما، پیش از دریافت NFT هزینه را در قالب یک توکن رایج به آدرس‌تان واریز می‌کند و ممکن است پیشنهاد قیمت‌های بالاتر از انتظار هم به شما بدهد. مشکل اما اینجاست که توکن‌های ارسالی کلاهبردار جعلی هستند. ساخت یک توکن تقلبی به اسم USDT زحمت خاصی ندارد و به سادگی انجام می‌شود. در این صورت اگر قربانی تجربه کافی نداشته باشد، فریب می‌خورد و NFT ارزشمند خود را به آدرس کلاهبردار ارسال می‌کند.

ارسال ووچر جعلی

ممکن است ووچرهایی شبیه به تصویر زیر را در بخش NFTهای کیف پول تراست والت خود دیده باشید. این ووچرها NFTهای بی‌ارزشی هستند که عنوان‌های اغواکننده دارند و قربانی را به بازدید از یک وب‌سایت و دریافت پاداشی ساختگی دعوت می‌کنند. در ادامه نیز یا از شما ۱۲ کلمه بازیابی کیف پول را می‌خواهند یا درخواست اتصال کیف پول به سایت را می‌دهند. در هر دو صورت، کلاهبردار این فرصت را پیدا خواهد کرد تا دارایی شما را سرقت کند.

روش‌های جلوگیری از کلاهبردای‌های NFT

می‌توانید با توجه به نکات زیر از افتادن در دام کلاهبرداری‌های موجود در فضای NFT پیش‌گیری کنید:

• تحت هیچ شرایطی عبارت بازیابی کیف پول خود را در اختیار سایت یا شخص دیگری قرار ندهید.
  
• از پاسخ‌دادن به افرادی که خود را پشتیبانی کیف پول یا یک پلتفرم NFT معرفی می‌کنند خودداری کنید. پشتیبانی کیف پول یا پلتفرم مورد استفاده شما هرگز قبل از اینکه خودتان درخواست دهید، با شما ارتباط نمی‌گیرند.
  
• از اتصال کیف پول خود به سایت‌های مشکوک و ناشناس خودداری کرده و آدرس پلتفرم‌های موردنظر خود را به دقت بررسی کنید.
  
• از دانلود اپلیکیشن‌های مشکوک و ناشناس موجود در بازارهای غیررسمی (فایل APK در تلگرام یا فضاهای مشابه) خودداری و برنامه‌های موردنیاز خود را فقط از بازارهای اپلیکیشن معتبر دریافت کنید.
  
• با افراد ناشناس وارد معامله مستقیم نشوید و مراقب روش‌های فریب‌دهنده و پیشنهادهای اغواکننده آنها باشید.

آیا NFT قانونی است؟

بازار NFTها مثل دیگر بخش‌های موجود در فضای بلاکچین و ارزهای دیجیتال در ایران و سایر کشورهای جهان، از نظر حقوقی وضعیت مشخصی ندارد و هنوز قانون‌گذاری نشده است. با این حال، به‌طور کلی و از آنجایی که جرم‌انگاری در این حوزه انجام نشده است، می‌توان گفت ساخت، خرید، فروش و استفاده از NFTها غیرقانونی نیست، مگر اینکه از آن به‌عنوان ابزاری برای مقاصد مجرمانه مثل پول‌شویی استفاده شود.

این نکته را هم در نظر داشته باشید که انجام معاملات رسمی با استفاده از NFTها، مثل فروش یک ملک با یک توکن غیرمثلی به‌جای استفاده از سند، در ایران و همین طور سایر کشورها موردپذیرش مراجع قانونی نبوده و فاقد اعتبار است.

ارزهای دیجیتال مرتبط با NFTها

بسیاری از پروژه‌های فعال در بازار NFTها صاحب اکوسیستم و البته ارز دیجیتال مختص به خود هستند که از آن برای مواردی مثل درگیرکردن کاربران در تصمیم‌گیری‌ها، پاداش‌دهی و ابزار معامله NFTهای اختصاصی خود استفاده می‌کنند. در وب‌سایت کوین مارکت کپ نیز دسته‌بندی مشخصی برای پروژه‌هایی وجود دارد که در حوزه NFTها فعال هستند.

برخی از بزرگترین پروژه‌های فعال در زمینه NFT عبارت‌اند از:

نام پروژه	نماد
ایمیوتبل (Immutable)	IMX
سندباکس (The Sandbox)	SAND
اکسی اینفینیتی (Axie Infinity)	AXS
چیلیز (Chiliz)	CHZ
دیسنترالند (Decentraland)	MANA
بلر (Blur)	BLUR
گالا (Gala)	GALA
ایپ کوین (ApeCoin)	APE
ایپ ان اف تی (APENFT)	NFT
انجین کوین (Enjin Coin)	ENJ

آینده NFT چطور پیش‌بینی می‌شود؟

با توجه به پتانسیل‌های بسیار خوبی که NFT به جهان ارائه کرده، می‌توان جایگاه مهمی برای توکن‌های غیرمثلی در آینده متصور شد. بسیاری بر این باورند که در آینده‌ای نزدیک صنایع بیشتر و گسترده‌تری به استفاده از NFT روی می‌آورند و دامنه کاربرد آن را بسیار افزایش می‌دهند. کما اینکه همین حالا نیز استفاده از NFT در حوزه‌های مختلف مثل هنر، بازی، ورزش و کالاهای مجازی رواج  پیدا کرده است. 

 البته این احتمال هم وجود دارد که همه چیز در ادامه به این خوبی‌ها پیش نرود. طبق گزارش مجموعه کوین گکو (CoinGecko) حجم معاملات توکن‌های غیرمثلی که در سال ۲۰۲۲ میلادی برابر با ۲۶.۳میلیارد دلار بود، در سال ۲۰۲۳ با کاهشی حدوداً ۵۵درصدی به ۱۱.۸میلیارد دلار افت کرده است. این آمار نشان می‌دهد مثل گذشته تقاضا برای NFTها وجود ندارد.

 یک مورد نگران کننده دیگر در مورد آینده ان اف تی، مسیر فرهنگی آن است. بر خلاف اینکه ان اف تی‌ها با هدف احترام به هنرمندان و حفظ ارزش مادی و معنوی آثار آن‌ها روی کار آمدند، در حال حاضر بخشی از این بازار تحت سلطه کسب‌وکارها و افراد فرصت‌طلبی قرار گرفته که فقط جنبه سود و زیان آن را بررسی می‌کنند. این کار ممکن است شرایط را برای هنرمندان واقعی سخت کند.  

سخن پایانی

حالا که فهمیدیم NFT چیست، می‌دانیم که این مجموعه‌های کلکسیونی دیجیتال به‌طورکلی مسیری جدید را برای فناوری بلاکچین هموار کرده‌اند. دیدیم که NFT‌ها این توانایی را دارند که نه‌تنها در اکوسیستم بلاکچین، بلکه در اقتصاد نیز نقشی حیاتی ایفا کنند. همچنین، از آنجایی که موارد استفاده توکن بی‌همتا بسیار وسیع است، این احتمال وجود دارد که در آینده بسیاری از توسعه‌دهندگان به نوآوری‌های جدید و مهیج‌تری در این مسیر دست پیدا کنند. در سال‌های اخیر بیشتر تمرکز روی آثار هنری دیجیتال، مجموعه‌های کلکسیونی و همین‌طور آیتم‌های درون بازی‌های ویدئویی معطوف بوده است و هنوز کسی نمی‌داند که در آینده چه درهای جدیدی به روی این بخش گشوده می‌شود.